Budżet partycypacyjny dla szkół średnich (francuska nazwa – Budget Participatif des Lycées)

Region Lille (Francja) (Region Lille (Francja), Francja)

Zainspirowany projektem Budżetu partycypacyjnego szkół średnich w Poitou-Charentes, również we Francji, region Nord-Pas-de-Calais ustanowił swój własny budżet partycypacyjny szkół średnich, który był realizowany w latach 2009-2015. W ciągu roku szkolnego i w każdym roku trwania projektu władze regionalne wybierały 15 lub więcej różnych szkół średnich, aby umożliwić lokalnym społecznościom szkolnym podjęcie decyzji o renowacji budynków […]

nordpasdecalais.fr

Dane projektu
Zdjęcia
Mapa

Opis projektu

Przygotowanie projektu

Poniższy opis, z niewielkimi zmianami, został w dużej mierze zaczerpnięty z jednego dokumentu wymienionego poniżej, napisanego przez Yves Cabannes .

Głównym celem było umożliwienie "przyszłym obywatelom" wypowiedzenia się na temat warunków ich "pracy", aby poprawić jakość ich życia, zwłaszcza w przypadku uczniów, którzy mieszkają w szkole średniej (niektóre szkoły średnie na tym obszarze są odpowiednikiem internatów). Budżet partycypacyjny w szkołach średnich w regionie Nord-Pas-de-Calais miał na celu stworzenie systemu szkolnego, który promowałby równość szans, a także dał uczniom pewność siebie w demokratycznym głosowaniu i zaufanie do systemu politycznego, który wydaje się być odległym pojęciem w ich codziennym życiu.

Nowy projekt w regionie Nord-Pas-de-Calais został zainspirowany podobnym projektem zrealizowanym w latach 2005-2012 w regionie Poitou- Charente, gdzie 1800 projektów zostało poddanych głosowaniu, a większość z nich udało się zrealizować. Należy jednak zauważyć, że region Nord-Pas-de-Calais wprowadził do tego procesu kilka innowacyjnych elementów. Projekt rozpoczął się dopiero w 2010 r. jako eksperyment w pięciu instytucjach, z których każda oferowała inny rodzaj szkolenia (średnie szkoły zawodowe, średnie szkoły "miejskie" i średnie szkoły rolnicze), co pozwoliło na bardzo szybkie dostosowanie modelu do każdej instytucji. W latach 2011-2013 BP wdrożono w 25 szkołach średnich.

Realizacja projektu

Poniżej znajduje się opis tego projektu, zaczerpnięty z pracy Yvesa Cabannesa, o której mowa poniżej:

"Spotkanie z udziałem wielu interesariuszy jest zazwyczaj zwoływane w semestrze jesiennym w celu przeprowadzenia sesji burzy mózgów na temat potrzeb uczniów i zebrania propozycji projektów dla szkół średnich. Następnie rada regionalna (wybrane zgromadzenie) analizuje propozycje i ocenia je pod kątem wykonalności i możliwości finansowych. Wiosną pomysły projektów podlegają dyskusji, a następnie wybierane są trzy priorytetowe projekty dla każdej szkoły średniej. W następnym roku wybrani przedstawiciele regionalni głosują nad finansowaniem priorytetowych projektów każdej szkoły średniej w ramach dostępnego budżetu. Komitet sterujący składający się z dyrektorów szkół średnich, nauczycieli, uczniów, przedstawicieli akademii, doradców regionalnych i tym podobnych spotyka się regularnie, aby nadzorować realizację projektów."

Zespół (zazwyczaj składający się z 3 osób), który był odpowiedzialny za organizację, zazwyczaj był obecny podczas głównego wydarzenia, na którym przedstawiano wyniki oceny wniosków (w tym w zakresie ich wykonalność i kosztów). Spotkanie to obejmowało proces głosowania na końcu spotkania. Obecność zespołów pomagała również zapewnić wystarczającą obecność uczniów (zamiast nauczycieli), co gwarantowało, że proces był rzeczywiście realizowany przez młodzież.

Sposoby zaangażowania mlodych ludzi

Zazwyczaj młodzi ludzie uczestniczyli w projekcie samodzielnie, w grupach o nierównej liczbie osób. Każda szkoła zwoływała radę uczniów, ale istniały znaczne różnice w sposobie funkcjonowania tego procesu, w zależności od tego, kto nim kierował w danej szkole. Na ogół proces ten nie był zintegrowany z programami nauczania, więc udział w nim zależał od tego, czy uczniowie byli zwolnieni z innych zobowiązań.

Poniższe informacje zaczerpnięto z pracy Yvesa Cabannesa (o której mowa poniżej):

Z finansowego punktu widzenia każda szkoła decyduje się na wydatkowanie około 100 000 euro, co stanowi dość dużą sumę pieniędzy. Decydenci polityczni uzasadniają wydatkowanie tej kwoty stwierdzeniem, że „nie chcą zachęcać do powierzchownej demokracji uczestniczącej, prosząc uczniów szkół średnich, aby po prostu wybrali kolor tapety. Ten poziom środków pozwala na realizację prawdziwych projektów mających na celu poprawę jakości życia lub wspieranie edukacyjnych inicjatyw na rzecz danej społeczności" (Cau, 2013).

Przede wszystkim projekty te mają na celu poprawę jakości życia (na przykład poprzez zakup mebli do ośrodków szkoleniowych lub instalację fontann wodnych) oraz ulepszenie istniejących obiektów, na przykład poprzez odnowienie świetlic lub pryszniców w internatach (Karta, 2013).

Obecny cykl BP jest rozłożony na dwa lata szkolne i pozwala uczniom szkół średnich zobaczyć efekty podjętych przez nich decyzji.

Cykl BP 2013/2014 składał się z siedmiu etapów:

Zobowiązanie zarządu szkoły i powołanie komitetu monitorującego;
Spotkania komitetu monitorującego z władzami regionalnymi;
Wspólne opracowanie projektu i przedłożenie go władzom regionalnym w okresie od września do grudnia 2013 r;
Badanie projektów przez region pod kątem wykonalności i kosztów w okresie od grudnia 2013 r. do marca 2014 r;
Debaty i głosowanie nad projektami priorytetowymi w szkołach od marca do maja 2014 r;
Potwierdzenie głosowania przez władze regionalne od lipca do października 2014 r. i wreszcie
Realizacja projektu przez władze regionalne przed rokiem szkolnym 2014- 2015.

Kiedy dyskusje i obrady zakończą się, głosowanie odbywa się zgodnie z prostą zasadą "jedna osoba - jeden głos" i, ogólnie rzecz biorąc, dostępne środki pozwalają na sfinansowanie dwóch lub trzech projektów w każdej szkole każdego roku.

Karta praw, narzędzie podobne do regulaminów, które istnieją w ramach wielu podobnych projektów, określa, że: "Celem projektu jest osiągnięcie minimalnego progu udziału 10% ogółu uczniów danej szkoły na zebraniu wyborczym. Ponadto, uczniowie muszą stanowić co najmniej połowę głosujących. Pozostałe osoby biorące udział w głosowaniu muszą należeć do następujących kategorii osób: kadra nauczycielska, kadra administracyjna, personel techniczny i medyczny oraz rodzice".

Jednym z rezultatów tej pluralistycznej i oryginalnej metody głosowania jest to, że wybrane projekty mogą przynieść korzyści zarówno uczniom, jak i pracownikom technicznym. Taka sytuacja miała miejsce w zasadniczej szkole zawodowej w Sallaumines, gdzie projekty wybrane do realizacji w latach 2011-2013 obejmowały: (i) budowę sali konferencyjnej, archiwum i świetlicy dla pracowników technicznych; (ii) uatrakcyjnienie placu zabaw oraz (iii) utworzenie laboratorium językowego [www.lp-sallaumines.fr].

Model zarządzania oparty na koncepcji "społeczności edukacyjnej" i wielopodmiotowego komitetu monitorującego

Jednym z oryginalnych elementów BP dla szkół średnich jest jego model zarządzania. Komitet monitorujący jest szczególnie interesujący pod kilkoma względami. Składa się on z maksymalnie 15 osób; członkostwo nie jest ograniczone wyłącznie do uczniów szkół średnich, choć muszą oni mieć większość (ośmiu członków z 15). Pozostałych siedmiu członków to nauczyciele, pracownicy administracyjni i techniczni, rodzice lub inne osoby związane ze szkołą.

Karta praw budżetu partycypacyjnego jasno określa, że należy przestrzegać proporcji płci i że wszystkie grupy powinny być reprezentowane. Komitet monitorujący kieruje całym projektem i przypomina "grupy tzw. katalizatorów" [grupos dinamizadores] z Sewilli w Hiszpanii. Na jego barkach spoczywa wiele obowiązków, a w szczególności "zapewnienie, że w ramach projektu BP sprawnie współpracuje się z dyrekcjami władz regionalnych; że karta praw jest przestrzegana i rozpowszechniana wśród wszystkich członków społeczności edukacyjnej; że kwestie związane z BP są odpowiednio rozpowszechniane; komitet jest zaangażowany w mobilizację wszystkich interesariuszy i ich prawa do swobodnej wypowiedzi oraz koordynuje realizację projektu", (Charte, 2013).

W rezultacie komitet ten stanowi forum dla debaty i dyskusji pomiędzy grupami społecznymi, które zazwyczaj nie angażują się we wzajemne relacje lub są ze sobą skonfliktowane. W ten sposób, poza konkretnymi korzyściami płynącymi z finansowania projektów, ten zróżnicowany komitet wspiera koncepcję "społeczności edukacyjnej" przedstawioną przez regionalnych decydentów politycznych. Komitet nie koncentruje się na problematyce szkół średnich tylko poprzez udział uczniów, ale rozszerza ją na wszystkich zainteresowanych, którzy muszą nauczyć się osiągać porozumienie.

Zaangażowanie Komitetu Monitorującego przez cały okres dwuletniego procesu.

Innym interesującym aspektem jest to, że komitet jest odpowiedzialny za oba cykle budżetu partycypacyjnego: określanie, które projekty powinny być priorytetowe w roku 1 oraz monitorowanie realizacji tych projektów w roku 2.

W ciągu ostatnich 25 lat doświadczenie wyraźnie pokazało, że drugi rok jest tak samo ważny, a może nawet ważniejszy niż pierwszy rok. To właśnie podczas drugiego roku pomysły stają się rzeczywistością, a decyzje stają się namacalne. Ponadto okres dwóch lat to wystarczający czas, aby członkowie komitetu nauczyli się słuchać siebie nawzajem, rozumieć się nawzajem i prowadzić prawdziwy dialog.

W niektórych miastach komitety monitorujące mają więcej obowiązków, na przykład mogą uczestniczyć w otwarciach i analizować oferty przetargowe. Ważne funkcje pełni również komitet w regionie Nord-Pas-de-Calais: "Bierze udział w wyborze sprzętu (jeśli taki jest): na przykład modelu i koloru zgodnego ze standardami służb regionalnych oraz sprawdzeniu zgodności z kosztami projektu poddanego głosowaniu; może sprzeciwić się służbom regionalnym w zakresie harmonogramu prac; fotografuje projekty w trakcie ich realizacji: przed, w trakcie i po; wreszcie organizuje imprezę z okazji zakończenia realizacji projektów" (Charte, 2013).

Poprawa środowiska szkolnego poza projektami

Jeden z dyrektorów pierwszej grupy szkół średnich zaangażowanych w proces budżetu partycypacyjnego podkreśla, że osiągnięto ważny efekt końcowy: "Środowisko szkolne jest znacznie spokojniejsze. Nastąpił znaczny spadek zachowań antyspołecznych; wzrosło zaufanie wśród nauczycieli i uczniów, którzy teraz czują, że odgrywają rolę w zmieniającej się strukturze szkoły. Większy jest szacunek dla szkoły, jej wyposażenia oraz dla personelu pomocniczego i kierowniczego: ludzie mieli okazję lepiej się poznać i podzielić się swoimi punktami widzenia...!" (Morelli, 2013).

Zwiększanie skali i wsparcie tego procesu

Obecnym wyzwaniem, zauważonym przez wielu interesariuszy, jest trudność w dotarciu do wszystkich szkół średnich w krótkim czasie, jednak możemy uznać, że jest to głównie ograniczenie ludzkie, a nie finansowe. Można się zastanawiać nad tym, w jaki sposób można zapobiec zakłóceniom procesu, jakie miały miejsce w BP Poitou Charente: czy istniejący model zarządzania z udziałem wielu podmiotów może zapewnić ciągłość procesu budżetu partycypacyjnego, który jest obecnie promowany tylko przez jedną partię polityczną? Jest to wyzwanie na przyszłość i dla młodych ludzi?

Innym wyzwaniem jest oczywiście zrozumienie, w jakim stopniu ten wysoce demokratyczny proces będzie przeciwdziałał nierównościom w regionie i pomagał młodym ludziom w znalezieniu pracy i dobrych warunków życia.

Literatura wspierająca prace Yvesa Cabannesa obejmuje następujące źródła:

CABANNES, Yves (2007:4) Des Budgets participatifs “jeunes” en Amérique latine, ADELS, Paris
CAU, M. 2013. Lycéens citoyens à vous de décider! Lancement du budget participatif des lycées.
Blog de Myriam Cau [Online]. Available: myriamcau.over-blog.com/article-lyceens-citoyens-a-vous-de-decider-lancement-du-budget-participatif-des-lycees-56778389.html 2013].
MORELLI, S. 2013. La démocratie participative appliquée au budget des lycées. La Voix-l’Etudiant.Région Nord-Pas-De-Calais 2013a.

Charte du Budget Participatif des Lycées (BPL) - 2013. www.nordpasdecalais.fr/upload/docs/application/pdf/2013-09/bpl_charte_2013.pdfRégion Nord-Pas-De-Calais 2013b. Rentrée 2013-2014 dans les lycées du Nord-Pas de Calais.Dossier de Presse.

Rola młodych ludzi

Uczestnicy

Dobre strony projektu

Wybór szkół ponadgimnazjalnych został dokonany w oparciu o obiektywne i subiektywne kryteria określone przez regionalną strategię alternatywnych wskaźników rozwoju społecznego. Te działanie wskazuje na pozytywne dążenie do wdrożenia BP w szkołach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

Główne przeszkody

Niektórzy dyrektorzy szkół nie dołożyli wszelkich starań, by zaangażować uczniów, których głos jest mniej dostrzegalny, a brak wsparcia politycznego i instytucjonalnego sprawił, że program nie osiągnął takiej powszechności i trwałości, na jaką liczono na początku jego realizacji.

Opinia po wdrożeniu/ewaluacji projektu

Poza językiem francuskim jest niewiele dostępnych systematycznych ocen tego przypadku, a niniejszy przypadek ten jest stosunkowo mało znany poza Francją. Jednym z kluczowych wniosków płynących z tego przypadku jest znaczenie ciągłego wsparcia politycznego i woli dzielenia się władzą z uczniami.

Duża część poniższego opisu pochodzi z dokumentu OIDP, o którym mowa poniżej, a którego autorem jest Gils Pradeau.

Podczas gdy niniejsze eksperymenty wyglądają jak realizowane na masową skalę, gdyż każda szkoła średnia jest zobowiązana do zorganizowania BP (w Poitou-Charentes prawie 20 000 uczniów było zaangażowanych w BP w 2010 roku, a całkowity budżet ustalony przez społeczność szkolną wynosił około 10% budżetu rady regionalnej), z powodu sporów politycznych w Nord-Pas-de-Calais, tylko 30 szkół średnich wdrożyło BP do 2014 roku, a więc tylko około 10% potencjalnych szkół średnich.

Jak wyjaśnia nauczyciel z Nord-Pas-de-Calais, BP może zapewnić większe zaangażowanie społeczne poza delegatami uczniów: "Na początku nastolatkowie nie widzą wpływu, jaki może mieć BP. Kiedy wyjaśniamy im, jak działa BP, mówimy im, że będą musieli pracować, a następnie projekty mogą zostać wdrożone w ciągu najbliższych dwóch lat. Niektórzy z moich uczniów powiedzieli mi, że za 2 lata opuszczą to liceum, więc to nie ma dla mnie żadnego znaczenia. Zmobilizowanie ich przy takich ramach czasowych jest bardzo trudne, ale być może jedynym z naszych problemów w tym liceum jest brak mobilizacji uczniów."

W Nord-Pas-de-Calais, Rada Regionalna nie zatrudnia nikogo pracującego na co dzień z uczniami i każdego roku zaufanie musi być zdobywane przez szkoły średnie postępując zgodnie z zasadami. Zaufania nigdy nie należy uznawać za rzecz oczywistą, ale dyrektor szkoły może użyć wielu sztuczek, aby manipulować wynikami. Najbardziej oczywistym problemem jest zorganizowanie symbolicznego uczestnictwa. O'Miel i Mongy porównali dwa licea, których wyniki są ze sobą sprzeczne:

	Liczba uczniów	Liczba uczniów zaangażowanych w BP	Liczba uczestników w BP	Procent zaangażowanych uczniów w ramach populacji uczniów ogółem	Procent zaangażowanych uczniów w ramach wszystkich uczestników
Szkoła A	260	178,5	211	68,65%	84,60%
Szkoła B	1378	48	72	3,48%	66,70%

Dane pochodzące z O’Miel, Mongy (2014 r.)

Przy mniejszej liczbie zaangażowanych uczniów dyrektorzy szkół mają większe szanse na kontrolowanie przebiegu dyskusji i wpływ na ostateczne wyniki w budżecie szkoły. Dlatego po kilku latach rada regionalna zdecydowała, że prace nie mogą być realizowane, jeśli liczba uczniów zaangażowanych w BP jest niższa niż 10%.

Inny sposób wpływania na wyniki jest bardzo prosty i został wdrożony przed analizą. Przed wysłaniem propozycji do rady regionalnej, niektórzy dyrektorzy przefiltrowali je i nie wysłali niektórych propozycji, których nie chcieli realizować.

W niektórych liceach młodzież nie wiedziała nawet, kiedy odbędzie się głosowanie, więc nie była przygotowana do przygotowania prezentacji lub kampanii swojego projektu, ani do zmobilizowania innych uczniów do przyjścia na sesję głosowania. Ponadto, w zależności od dyrektora szkoły średniej, uczniowie nie zawsze mogli uczestniczyć w planowaniu projektu, przedstawieniu projektu lub innych spotkaniach, jeśli w tym samym czasie mieli zajęcia lub inne zobowiązania związane z nauką.

Podczas gdy do około 2015 roku w obrębie 5 regionów Francji, w taki czy inny sposób, wdrożono BP w szkołach średnich, 10 lat po pierwszym projekcie realizowany pod kierownictwem Ségolène Royal w Poitou-Charentes, żaden z tych regionów nie realizuje już BP. Wynika to w dużej mierze z przeprowadzonych wyborów w grudniu 2015 roku, w których nastąpiła zmiana administracji rządzących w regionach, które zdecydowały o nierealizowaniu tych projektów. BP stanowi bezpośrednie wyzwanie dla sytuacji, w jaki sposób kształtowana jest edukacja w ramach złożonych relacji władzy i jeżeli te relacje władzy nie są w pełni zinstytucjonalizowane lub z góry określone, zatem zawsze istnieje ryzyko związane ze zmianą przywództwa.

Jednak ten „drugi cykl” BP we Francji to nie koniec historii. W Paryżu realizacja „trzeciego cyklu” projektów BP w całym mieście rozpoczęła się około 2015 roku, a studium przypadku Urbact pokazuje, że z ogólnego budżetu miasta „Pozostała część środków (10 milionów euro) została zarezerwowana na wydatki na projekty skierowane do młodzieży i projekty edukacyjne, przy czym zachęcano szkoły do wzięcia udziału, a głosy oddane przez dzieci przekładały się na to, w jaki sposób te pieniądze były wydawane. Dzieci z kolei mogły się uczyć i zachęcać swoje rodziny do wzięcia udziału w projekcie".

Pauline Veron, zastępca mera Paryża w jednym z artykułów dodaje: "Opracowaliśmy również specjalną wersję budżetu partycypacyjnego dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. Prosimy uczniów o głosowanie na projekty, które będą realizowane się w ich szkole, czy będzie to więcej mebli, więcej zajęć kulturalnych lub sportowych, zajęć z robotyki i tak dalej. Oznacza to, że młodzi obywatele mają możliwość podejmowania decyzji, które mają wpływ na ich codzienne życie społeczne, a także czyni ich aktywnymi obywatelami od najmłodszych lat."

Odpowiedzialność finansowa

Rada regionalna (wybierane władze regionalne) była odpowiedzialna jako dysponent budżetu skierowanego do szkół, który został wykorzystany w tym procesie.

Oznacza to, że choć byli to wybrani politycy popierający BP, którzy mogli wdrożyć ten projekt, jakości jego realizacji będzie się różnić w zależności od ciągłości ich przywództwa politycznego, a także od gotowości wybranych urzędników i dyrektorów szkół do wdrożenia projektu określonego odgórnie.

Jak wynika z badań przeprowadzonych w tym samym czasie w odniesieniu do szkolonego BP w regionie Ile de France, zarówno rodzice, jak i uczniowie mieli silne poczucie, że program BP poprawił komunikację i przepływ informacji między szkołą a uczniami. Nie oznacza to jednak, że osoby sprawujące władzę uznały i doceniły te miękkie efekty, ani że utrzymały realizację projektu.

1-3 wskazówki (porady, ostrzeżenia) od organizatorów lub uczestników

Kumulacja głosów może prowadzić do głosowania strategicznego.

Urny wyborcze nie powinny być przezroczyste, aby nie wpływać na wyniki głosowania (ponieważ może to prowadzić do efektu kuli śnieżnej).

Należy zwrócić uwagę na budowanie szerokiego poparcia politycznego. Projekt ten zakończył się, ponieważ w 2015 r. do władzy doszła nowa koalicja rządząca.

Linki do przykładowych formularzy zgłoszeniowych, stylów głosowania, narzędzi

Budżet partycypacyjny dla szkół w Poitou-Charentes:

https://participedia.net/case/24

Szczegółowe opracowanie na temat BP w Poiteau Charantes na stronie:

https://www.oecd.org/gov/digital-government/41095800.pdf

O’Miel, J. & Mongy, A. (2014). Réformer par l'expérimentation : la réception du budget participatif des lycées en Région Nord-Pas-de-Calais. Participations, 9(2), 207-237. doi:10.3917/parti.009.020.

Dwa filmy dokumentalne w języku francuskim:

https://www.youtube.com/watch?v=SYOIeTmkYhc (58 min.)

https://youtu.be/l_1XgczKTR0 (8 min.)

Spotkanie OIDP na temat BP dla młodzieży, podczas którego omówiono spostrzeżenia dotyczące tego studium przypadku, głównie autorstwa Gilsa Pradeau, z których obszernie korzystaliśmy przy tworzeniu tego studium przypadku: https://www.oidp.net/docs/Keys_for_child_and_youth_participation.pdf

Możliwy jest inny obraz miasta, autorstwa Yvesa Cabannesa przedstawia obszerny opis tego studium przypadku, z którego korzystaliśmy w szerokim stopniu (strony 147-153):

http://www.spora.ws/wp-content/uploads/2016/05/Cabannes-Delgado-2015.- Participatory-Budgeting.-Another-City-Is-Possible.pdf

Zobacz projekt dokumentu z 2018 r. analizującego budżety partycypacyjne we Francji autorstwa Gilsa Pradeau:

https://ecpr.eu/Filestore/PaperProposal/c8ea6720-3973-436d-b931-466fbf1bebe4.pdf

Publikacja “Międzynarodowe praktywki promujące znajomość tematyki budżetu: Kluczowe wnioski i zdobyta wiedza” zawiera analizę tego przypadku na stronach P37 i 108:

https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/26956

Raport Urbact na temat BP w Paryżu:

https://urbact.eu/sites/default/files/490_Paris_GPsummary.pdf

Cytowany artykuł autorstwa Pauline Veron na temat szkolnego BP w Paryżu:

https://medium.com/rsa-journal/participatory-paris-home-of-the-largest-participatory- budget-in-the-world-37425aab9a99