Uczniowski budżet partycypacyjny w Berlinie
Opis projektu
Uczniowski budżet partycypacyjny w Berlinie (niem. Schüler*innen Haushalt) – jest projektem mającym na celu wzmocnienie demokratycznych kompetencji dzieci i młodzieży oraz zwiększenie ich zaangażowania w życie szkolne.
Sam projekt jest koordynowany przez organizację pozarządową – Jugendbeteiligung e.V., która wspiera cały proces w szkołach pod względem merytorycznym i częściowo organizacyjnym. Projekt jest realizowany w Berlinie, ale także w innych miastach i regionach Niemiec w przypadku zapytań. Projekt jest realizowany od 2015 roku.
Przygotowanie projektu
Szkolne Budżety Partycypacyjne są instrumentem umożliwiającym współuczestnictwo i przejęcie dodatkowej odpowiedzialności przez dzieci i młodzież w działaniach o charakterze demokratycznym. Młodzież ma też wpływ na przebieg tych procesów.
Cała społeczność szkolna podejmuje demokratycznie decyzję o sposobie wydatkowania przydzielonych funduszy. Proces decyzyjny jest koordynowany przez uczniowski zespół koordynacyjny oraz planowany i wdrażany przy pomocy dorosłych osób towarzyszących (najczęściej nauczycieli, nauczycielek).
Ważna jest także długofalowość procesu, który właśnie poprzez swoją cykliczność ma przyczyniać się demokratyzacji szkół i zwiększenia wpływu na uczniów i kulturę szkolną.
Oferta organizacji koordynującej dostosowana jest do zainteresowań i deklarowanych potrzeb uczniów oraz dorosłych osób towarzyszących. W związku z tym można zaobserwować przesuwanie się punktu ciężkości w kierunku coraz większego akcentowania zagadnień związanych z wartościami demokratycznymi, w tym takich tematów jak: czym jest demokracja, na czym polegają procesy demokratyczne w społeczeństwie, dlaczego tak ważne jest dbanie o zrozumienie przesłanek demokracji itp.
Realizacja projektu
Główne fazy projektu:
Faza 1. Ogłoszenie w szkole:
- impreza inauguracyjna w szkole;
- wszyscy członkowie szkoły (uczniowie, nauczyciele) są informowani o uczniowskim budżecie partycypacyjnym.
Faza 2. Utworzenie zespołu koordynacyjnego (składającego się ze studentów):
- studenci w zespole koordynacyjnym są dostępni dla wszystkich zainteresowanych;
- zespół koordynujący organizuje uczniowski budżet partycypacyjny w szkole;
- zespół koordynacyjny jest wspierany przez nauczycieli lub szkolnego pracownika socjalnego.
Faza 3. Zbieranie pomysłów:
- wszyscy są informowani, gdzie i jak można zgłaszać pomysły;
- studenci zgłaszają swoje pomysły, które mogą być wykorzystane w projektach zgłoszonych do uczniowskiego budżetu partycypacyjnego.
Faza 4. Zbadanie pomysłów:
- zespół koordynujący sprawdza propozycje pod kątem ich wykonalności;
- konsultacje z osobą towarzyszącą oraz, jeśli jest to konieczne, z dyrekcją szkoły, administracją lub organizacją koordynującą.
Faza 5. Kampania wyborcza i głosowanie:
- studenci promują swoje pomysły podczas kampanii wyborczej,
- potem głosują na swoje ulubione projekty
Faza 6. Realizacja pomysłów:
- po wyborach, pomysły są wprowadzane w życie, przygotowywane są zamówienia. (Pomysły wybrane w ostatnim głosowaniu w 2019 roku w szkole Hemingway to zestawy do tenisa stołowego, krzesła obrotowe, worki treningowe).
Integralnym elementem projektu są warsztaty, realizowane dla dorosłych osób towarzyszących oraz dla młodzieży. Warsztaty poza przekazaniem podstawowych wytycznych nt. idei projektu, zasad realizacji, możliwości wspierania młodzieży, przedstawiają również zagadnienia związane z: demokracją, koniecznością społecznego zaangażowania, współczesnymi przemianami w tym zakresie itp.
Warsztaty pełnią trzy funkcje:
- wspierają przebieg projektu i procesów bezpośrednio z nim związanych, (know-how, metodologia, samoorganizacja, tworzenie przestrzeni do działań, do wspólnej pracy itp.);
- dostarczają narzędzi ułatwiających zrozumienie procesów szeroko pojętej demokracji, (wymiana poglądów, wiedza na temat rozumienia demokracji, jej podstawowych zasad itp. )
- stwarzają płaszczyznę wymiany między szkołami, nawiązywania kontaktów.
W warsztatach zawsze bierze udział do 3 uczniów, uczennic z zespołów koordynacyjnych oraz dorosła osoba towarzysząca. Warsztaty mają także na celu pokazanie, że wszyscy są sobie równi i wspólnie mogą pracować w projekcie.
W jednym warsztacie udział bierze każdorazowo ok. 6 - 8 szkół. Warsztaty realizowane są oddzielnie dla szkół podstawowych i średnich, tak aby lepiej odpowiadały na ich potrzeby i specyfikę.
Na początku organizowane są warsztaty rozpoczynające projekt, podczas których osoby uczestniczące poznają swoje role, podstawy teorii demokracji oraz zapoznawane są z przybliżoną strukturą procesu projektowego.
Następnie, na późniejszym etapie, osoby uczestniczące mogą wybrać jeden z czterech warsztatów tematycznych, które oferuje organizacja koordynująca. Każdy z nich przewidziany jest na inną fazę projektu i dotyczy innego obszaru. Dzięki czemu w szczególności uczniowie i uczennice otrzymują pomoc na konkretny interesujący ich temat, wtedy kiedy jej potrzebują.
Na zakończenie projektu przedstawiciele organizacji koordynującej organizują w szkołach wizyty, tak aby w bardziej swobodny sposób spojrzeć i podsumować wspólny rok projektu.
Impreza finałowa - gromadzi przede wszystkim uczniów, uczennice z zespołów koordynacyjnych. Wydarzenie jest okazją do poznania się, wymiany doświadczeń i pokazania na czym polegały zrealizowane działania.
W wydarzeniu biorą też udział przedstawiciele władz, lokali politycy, osoby reprezentujące nadzór pedagogiczny, organizacje lokalne działające na rzecz wzmocnienia aktywności dzieci i młodzieży, (w tym organizacje młodzieżowe itp.). Całość koordynowana jest przez głównego koordynatora (Jugendbeteiligung e.V.), który podczas samego wydarzenia przedstawia projekt i jego idee.
Podczas ostatniej tury programu uczestniczące szkoły przygotowały plakaty informacyjne, dostępne dla wszystkich uczestniczących.
W programie przewidziano też czas na rozmowy i wymianę doświadczeń w ramach bufetu z przekąskami oraz stanowisk z dodatkowymi atrakcjami (np. stacja fotograficzna, quiz i basen z piłeczkami).
Wszystkie zespoły koordynacyjne otrzymały certyfikat i drobne upominki od polityków z regionu jako wyraz uznania dla ich pracy. Dodatkowo uczniowie i uczennice w ramach głosowania wybierali jakie upominki chcą otrzymać.
Ponadto studenci są wspierani przez osobę z organizacji koordynującej. Osoby z tej organizacji odwiedzają szkoły i wspierają uczniów, nauczycieli itp. Dostarczają również ważnych informacji na temat sposobu działania, zasad i wytycznych, odpowiadają na pytania, są cały czas dostępne, każda szkoła ma przydzieloną jedną osobę kontaktową z tej organizacji.
Realizacja i udział w projekcie związane są z uznaniem kilku podstawowych zasad. W szczególności tej mówiącej o tym, że wszyscy uczniowie i uczennice muszą mieć możliwość głosowania. I w większości przypadków jest to bez problemów przestrzegane. Jeśli tak nie jest, na przykład, kiedy zespół koordynacyjny nie jest otwarty na udział wszystkich uczniów, to jest to omawiane z władzami szkoły, tak aby wspólnie znaleźć rozwiązanie.
Szereg zasad organizacyjnych ma jednak charakter ogólnych wytycznych. Ponieważ każda szkoła jest inna, zdarza się, że konieczne jest pewne dostosowanie zasad do danej sytuacji. Na przykład, istnieją szkoły, w których cała klasa składa razem pomysł, a nie poszczególni uczniowie i uczennice.
Aby ułatwić szkołom realizację projektu, wzory dokumentów do realizacji działań mogą być udostępnione przez organizację koordynującą. Szkoły mogą je również modyfikować, w zależności od potrzeb.
Sposoby zaangażowania mlodych ludzi
Uczniowie mogą się angażować na kilku poziomach. Po pierwsze, mogą oni ubiegać się o członkostwo w zespole koordynującym i/lub brać udział w zgłaszaniu pomysłów i głosowaniu na nie. Każdy student (i tylko studenci) może złożyć propozycję - można głosować na dany pomysł, gdy ma co najmniej od trzech do pięciu zwolenników.
W celu zorganizowania wyborów, zespół organizacyjny został podzielony na grupy dwu osobowe, gdzie:
- jedna z grup projektuje plakaty,
- inna grupa tworzy karty do głosowania,
- inna ocenia listę pomysłów i inna pisze teksty.
Jednym z priorytetów działań organizacji koordynującej jest wyraźne wskazanie szkołom, jak istotne jest, aby informacja o działaniach projektowych dotarła do wszystkich potencjalnych zainteresowanych, a pełne uczestnictwo w procesie wyborów, wymaga zwrócenia maksymalnej uwagi na informowanie o nich. W założeniu szkoły mogą informować o projekcie na swoich stronach internetowych, w mediach społecznościowych, w bezpośredniej komunikacji itp. Stąd też w praktyce informowanie o wyborach wygląda różnie. Niektóre szkoły umieszczają plakaty informacyjne, inne kładą nacisk na ustne przekazywanie informacji między uczniami, jeszcze inne umieszczają informacje na szkolnej stronie internetowej, fanpage'u czy np. instagramie.
Ponieważ każda szkoła ma swoją specyfikę, unika się podawania zbyt sztywnych wytycznych w tym zakresie. Szkoły same wiedzą, jakie formy informowania sprawdzają się w ich przypadku najlepiej.
Istnieją też międzyszkolne platformy, na których szkoły mogą umieszczać informacje o projekcie np. :
Jup.Berlin - czyli miejski portal młodzieżowy, na którym zamieszczane są różne informacje o aktywności młodzieży, również na Facebooku:
Rola młodych ludzi
- Uczestnicy
- Organizatorzy
- Pomocnicy w realizacji procesu
Dobre strony projektu
Istnieją cztery główne zasady w tej dziedzinie:
Demokracja
Uczniowie demokratycznie decydują, co chcą zmienić w swojej szkole.
Uczestnictwo
Uczniowie aktywnie korzystają z prawa do uczestniczenia w życiu codziennym szkoły i poza nią.
Samoorganizacja
Studenci mają możliwość zdobycia doświadczenia w planowaniu i samodzielnej organizacji w pracy zespołowej.
Samodzielność
Uczniowie doświadczają tego, że mogą dokonać zmian w swojej szkole i mieć wpływ na podejmowane decyzje.
Ważna jest także idea włączania do działań uczniów, którzy nie byli wcześniej zaangażowani w tego typu aktywność, w tym osób zagrożonych wykluczeniem (mniejszości, osób niepełnosprawnych). Gdyż jedną z najważniejszych cech projektu jest to, że jest on w szczególności skierowany do szkół w których uczą się osoby wykluczane, niepełnosprawne itp. Podczas warsztatów projektowych należy zadbać o to, aby różne grupy uczniów miały możliwość spotkania się i wymiany doświadczeń np. uczniowie, uczennice o różnym stopniu sprawności.
Wprawdzie nie ma jednego, stałego parytetu wymuszającego udział konkretnych typów szkół w projekcie ale organizacja koordynująca zwraca uwagę na to aby były w nim reprezentowane szkoły z dużym odsetkiem młodzieży wykluczanej itp. Jeśli więc jeśli do projektu zgłasza się szkoła integracyjna lub z dużym odsetkiem młodzieży defaworyzowanej to ma ona duże szanse na udział w projekcie. Dążeniem organizacji koordynującej jest dobór placówek szkolnych, którego celem jest odzwierciedlenie w jak największym stopniu różnorodności społecznnej.
Wyniki naszych ewaluacji wskazują, że wielu młodych ludzi będących pierwszy raz w projekcie, chce następnym razem zaangażować się bardziej (np. przyjąć bardziej odpowiedzialną rolę) a potem realizować działania wykraczające poza projekt. Warto zaznaczyć, że w działania projektowe aktywnie włącza się też młodzież z rodzin będących w trudnej sytuacji ekonomicznej.
Główne przeszkody
Często trudno jest włączyć projekt w rytm szkolnej codzienności. Poza tym jeśli nie wszyscy są wystarczająco przekonani do idei projektu, to blokowane jest też po części pełne uczestnictwo w warsztatach lub spotkaniach plenarnych służących np. informowaniu o projekcie itp. Może to obniżyć jakość realizacji projektu. Dlatego ważne jest, aby zawsze szukać dobrych rozwiązań i tak zmodyfikować projekt aby pasował do struktury danej szkoły, a jednocześnie aby sama idea projektu pozostała niezmieniona. Ewentualne zmiany powinny dotyczyć jedynie ram organizacyjnych.
W kolejnych edycjach celem będzie organizacja warsztatów w taki sposób, aby były one realizowane bliżej poszczególnych szkół - aby ułatwić udział, skrócić czas dojazdu itp.
Pewnym wyzwaniem jest też stworzenie możliwości do głosowania online. Taka możliwość jeszcze nie istnieje. Do głosowania online potrzebny jest bowiem system, którego będą w stanie użyć wszyscy w szkole. Tylko wtedy będzie można zagwarantować realizację naprawdę demokratycznych wyborów.
Opinia po wdrożeniu/ewaluacji projektu
Organizacja koordynująca ciągle ulepsza swoją ofertę, dlatego poszczególne etapy działań poddawane są ewaluacji.
Wyniki ewaluacji działań z roku 2019 pokazują, że 70% uczniów i uczennic włączyło się ze swoim własnym pomysłem lub wsparło pomysł kolegi, koleżanki.
At Hemingway School - 10 of 16 classes have submitted ideas.
Wskazuje ta to też frekwencja - średnio trzy czwarte uczniów, uczennic bierze udział w głosowaniach.
Dla ⅔ uczestniczących, udział w projekcie podobał się, w tym dla 9 na 10 osób z zespołów koordynujących. Podobne proporcje osób uczestniczących deklarują, że chcą wziąć ponownie udział w projekcie.
Można zaobserwować, że szkoły, które uczestniczą w projekcie od dłuższego czasu, doświadczają zmiany społecznej - w coraz większym stopniu włączają ideę szkolnych budżetów obywatelskich w swoją kulturę szkolną, uznając je za swoje regularne zadanie. Można również zaobserwować, że podejmowane są dalsze działania na rzecz demokratyzacji szkoły.
Opisane to jest w ostatnim raporcie organizacji koordynującej z roku 2019 , w którym znakomita większość badanej młodzieży podkreśla, że poprzez udział w szkolnych budżetach partycypacyjnych czyni coś pożytecznego (90%), wyraża też przekonanie co do dalszego pozytywnego przebiegu projektu (realizacji pomysłów) - 87%. Na wzrost znaczenia demokracji w szkołach wskazuje 84% badanych uczniów, uczennic. Co trzecia osoba chciałaby zaangażować się w pracę zespołów koordynujących. Ponad 60% badanej młodzieży ma ochotę zaangażować się społecznie w działania wykraczające pozaszkolne budżety obywatelskie.
W ciągu ostatnich lat koncepcja warsztatów (o których mowa powyżej) jest stale optymalizowana. Ich celem było wsparcie samego procesu i to nie ulega zmianie, jednak obok tego wprowadzanych jest coraz więcej zagadnień z zakresu teorii demokracji, które opracowywane są wspólnie z uczestnikami. Wspierane jest w ten sposób przekonanie o demokratycznym charakterze całego procesu.
Odpowiedzialność finansowa
Pieniądze na projekt pochodzą z jednej strony z senatu, czyli ze środków danego kraju związkowego (których w Niemczech jest 16-SZ), a z drugiej strony z poziomu lokalnego (dzielnica miasta stołecznego). Berlin ma status oddzielnego kraju związkowego. Bywa też, że niektóre szkoły same dodatkowo zwiększają pulę dostępnych środków. Budżet na szkołę waha się zazwyczaj od 1500€ do 4000€, w zależności od dzielnicy. Również od danej dzielnicy zależy ostatecznie to, ile szkół będzie mogło uczestniczyć w projekcie.
Stąd też zadaniem organizacji koordynującej, jest stały kontakt z politykami i administracją. Pokazywanie dobrych przykładów, przekonywanie do projektu i jego efektów. W tym celu organizowane są też regularne spotkania z przedstawicielami lokalnych władz, poprzez które są one angażowane w konkretne działania przy wspólnym opracowywaniu projektu.
1-3 wskazówki (porady, ostrzeżenia) od organizatorów lub uczestników
Ważne jest wspólne ustalenie jak będą wyglądały poszczególne działania projektowe, jakie zadania w projekcie ma młodzież i jak może je zrealizować, istotna jest dyskusja, odpowiedzenie na wszelkie pytania, wyjaśnienie niejasności. Z doświadczenia organizatorów wynika, że im więcej przestrzeni i możliwości do realizacji własnych pomysłów zaoferuje się uczniom, tym bardziej aktywnie włączą się oni w ich realizację, tym bardziej będą zmotywowani i tym lepiej przebiegał będzie sam projekt.
Dla większej transparentności warto zaznaczyć, że środki nigdy nie są przekazywane szkołom bezpośrednio, ale pozostają w organizacji koordynującej lub w administracji lokalnej. Szkoły zlecają wykonanie realizacji zadania za pomocą specjalnego formularza. W ten sposób zawsze wiadomo, co zostało zamówione i można mieć pewność, że wdrażane są tylko zwycięskie pomysły.
Rolą organizacji koordynującej jest też doradztwo dla szkół przez cały czas trwania projektu, także na etapie realizacji wybranych wcześniej pomysłów. Jeśli okazuje się, że jakiegoś pomysłu nie da się zrealizować zgodnie z planem, to nauczyciele i uczniowie, zaangażowane strony, wspólnie szukają rozwiązania. W rezultacie pomysł, który w głosowaniu zdobył drugie miejsce, w rzadkich przypadkach, ewentualnie zostaje wybrany.
Linki do przykładowych formularzy zgłoszeniowych, stylów głosowania, narzędzi
Organizacja koordynująca:
Servicestelle Jugendbeteiligung e. V. - to organizacja pozarządowa wspierająca udział i zaangażowanie młodych ludzi w procesy demokracji, zaangażowania społecznego i obywatelstwa.
W ramach jednego z projektów o nazwie - Schüler*innen Haushalt (Uczniowski Budżet Partycypacyjny), zadaniem tej organizacji jest koordynacja i wsparcie realizacji szkolnych budżetów partycypacyjnych, na obszarze miasta Berlina.
Linki do dokumentów, wytycznych, raportów (w języku niemieckim):
https://sh.servicestelle-jugendbeteiligung.de/downloadbereich/
ulotki
https://sh.servicestelle-jugendbeteiligung.de/wp-content/uploads/sites/2/2019/12/Flyer.pdf
przewodnik
https://sh.servicestelle-jugendbeteiligung.de/wp-content/uploads/sites/2/2019/12/Handbuch_SH.pdf
przykładowe pomysły
https://sh.servicestelle-jugendbeteiligung.de/wp-content/uploads/sites/2/2019/12/Ideenbogen.pdf
karty do głosowania
https://sh.servicestelle-jugendbeteiligung.de/wp-content/uploads/sites/2/2019/12/Wahlzettel.pdf
youtube
Środki przeznaczone na realizację projektu budżetu partycypacyjnego
Data rozpoczęcia
Status projektu
Liczba uczestników
Wiek uczestników
Sposób głosowania/podejmowania decyzji
Zdjęcia
